Tay chân miệng làm sao phòng tránh?

Thời gian ủ bệnh và diễn tiến bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng thường được chia thành 4 giai đoạn, bao gồm: Giai đoạn ủ bệnh, giai đoạn khởi phát, giai đoạn toàn phát và giai đoạn lui bệnh.

1. Thời gian ủ bệnh

Bệnh tay chân miệng có thời gian ủ bệnh từ 3 – 7 ngày sau khi nhiễm virus, tùy thuộc vào cơ địa và hệ miễn dịch của từng trẻ. Đây là giai đoạn virus xâm nhập vào cơ thể nhưng chưa có biểu hiện triệu chứng rõ rệt, khiến việc phát hiện bệnh sớm trở nên khó khăn. Trong thời gian này, virus đã bắt đầu nhân lên và có khả năng lây truyền, đặc biệt qua dịch tiết từ mũi, miệng, phân và mụn nước của trẻ.

2. Các giai đoạn của bệnh

Sau giai đoạn ủ bệnh, bệnh bắt đầu đi vào giai đoạn khởi phát (1 – 2 ngày) với những triệu chứng nhẹ như sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn và đau họng. Tiếp theo, sang giai đoạn toàn phát (3 – 10 ngày), trẻ sẽ xuất hiện các biểu hiện đặc trưng của bệnh như nổi mụn nước ở lòng bàn tay, bàn chân, loét miệng và phát ban da. Nhiều trường hợp trẻ còn bị đau miệng nghiêm trọng, gây khó khăn trong việc ăn uống và sinh hoạt hàng ngày, cụ thể:

• Loét miệng: vết loét miệng hay phỏng nước do tay chân miệng có đường kính 2 -3 mm. Vị trí xuất hiện thường ở niêm mạc miệng, lưỡi, lợi khiến bệnh nhân đau miệng, bỏ ăn, bỏ bú, chảy nước dãi.
• Phát ban dạng phỏng nước: tại lòng bàn tay, lòng bản chân, gối hay mộng xuất hiện các nốt phỏng nước và có thể tồn tại trong khoảng 7 ngày. Sau đó, các nốt phỏng nước lặn dần hoặc để lại vết thâm. Trong trường hợp không được chăm sóc cẩn thận, nốt phỏng nước có thể vỡ ra, gây loét và bội nhiễm.
• Nôn, sốt nhẹ: bệnh nhân sốt cao, nôn nhiều, lơ mơ, mê sảng, co giật dễ có nguy cơ biến chứng. Các biến chứng bệnh nhân phải đối mặt như viêm não, viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp, suy tim, trụy mạch… thường xuất hiện từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 của bệnh và có nguy cơ dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Ngoài các triệu chứng điển hình kể trên, nhiều bệnh nhân tay chân miệng có thể xuất hiện các triệu chứng không điển hình, đặc biệt là người lớn mắc bệnh. Một số triệu chứng không điển hình của bệnh tay chân miệng bao gồm đau họng, chảy mũi, nổi hạch ở cổ hoặc hàm dưới, hoặc cũng có thể ở cả hai vị trí.

Sau giai đoạn toàn phát, thời gian lui bệnh thường từ ngày thứ 8 đến ngày thứ 10 của bệnh. Lúc này, người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.

⇒ Tham khảo thêm: Biến chứng bệnh tay chân miệng nguy hiểm như thế nào?

Tay chân miệng bao lâu thì hết lây?

Bệnh tay chân miệng đã có thể lây lan trong thời kỳ ủ bệnh khi các dấu hiệu chưa điển hình và lây nhiễm mạnh nhất trong tuần đầu tiên. Bệnh tay chân miệng hết lây lan chỉ khi bệnh nhân đã khỏi hoàn toàn, các nốt phỏng biến mất và đã thực hiện cách ly từ 7 – 10 ngày.

Sau đây là thông tin chi tiết về thời gian lây lan, thời điểm bệnh lây lan mạnh nhất và các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian lây nhiễm của bệnh tay chân miệng.

1. Thời điểm lây lan mạnh nhất

Bệnh tay chân miệng thường lây lan mạnh nhất trong tuần đầu tiên của bệnh. Virus gây bệnh lúc này có nhiều trong dịch tiết mũi họng, nước bọt và phân của người bệnh. Tuy nhiên, ở giai đoạn sớm chưa biểu hiện triệu chứng hoặc có triệu chứng bệnh không rõ ràng, nên những đối tượng này dễ dàng trở lạnh nguồn lây bệnh chủ yếu trong cộng đồng.

2. Bệnh tay chân miệng bao lâu thì hết lây?

Sau khi phát bệnh tay chân miệng, khả năng lây nhiễm vẫn kéo dài do virus có khả năng tồn tại trong phân từ 4 – 8 tuần. Bệnh tay chân miệng không còn khả năng lây khi người bệnh đã khỏi hoàn toàn, các nốt phỏng khô lại và bong tróc hoàn toàn và bệnh nhân đã thực hiện cách ly từ 7 – 10 ngày.

3. Những yếu tố ảnh hưởng đến thời gian lây nhiễm tay chân miệng

Một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến thời gian lây nhiễm là chủng virus gây bệnh. Các virus đường ruột, cụ thể là Coxsackievirus và Enterovirus 71 (EV71), đóng vai trò khác nhau trong sự lây nhiễm và diễn biến. Trong đó, Enterovirus 71 thường liên quan đến những ca bệnh nặng và kéo dài thời gian virus có khả năng lây truyền mạnh mẽ hơn so với Coxsackievirus.

Bên cạnh đó, thời gian lây nhiễm cũng phụ thuộc trực tiếp vào giai đoạn bệnh. Ngay từ khi virus xâm nhập vào cơ thể trong giai đoạn ủ bệnh (khoảng 3 – 7 ngày đầu), mặc dù chưa có triệu chứng rõ rệt nhưng trẻ đã có thể truyền bệnh qua dịch tiết mũi, họng và phân.

Khi bệnh chuyển sang giai đoạn toàn phát với các biểu hiện điển hình như nổi mụn nước và loét miệng, nguy cơ lây nhiễm tăng lên đáng kể, đặc biệt là qua tiếp xúc trực tiếp với dịch từ các mụn nước hoặc giọt bắn trong không khí từ ho và hắt hơi. Quan trọng hơn, sau khi triệu chứng chính đã thuyên giảm, virus vẫn tồn tại trong phân trẻ và có thể gây lây lan thêm vài tuần, thậm chí đến vài tháng. Đây chính là lý do tại sao bệnh tay chân miệng được đánh giá là khó kiểm soát.

Một số yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến thời gian lây nhiễm của bệnh tay chân miệng có thể kể đến như vệ sinh cá nhân kém, mức độ triệu chứng, môi trường sống, hệ miễn dịch…

Về vấn đề vệ sinh cá nhân, nếu giữ vệ sinh kém không rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, thì sau khi tiếp xúc với bệnh nhân tay chân miệng hoặc các bề mặt nhiễm virus sẽ làm tăng nguy cơ gây bệnh. Ngoài ra, người có triệu chứng bệnh càng nặng thì khả năng lây bệnh càng aco do tải lượng virus trong dịch tiết cũng nhiều hơn.

Môi trường sống đông đúc, nhiều người, vệ sinh môi trường kém có thể tạo điều kiện cho virus lây lan và dễ bùng phát thành dịch. Người có hệ miễn dịch yếu có thể kéo dài thời gian đào thải virus ra khỏi cơ thể, do đó thời gian lây nhiễm bệnh cũng kéo dài hơn.

Việc thực hiện biện pháp phòng ngừa như cách ly bệnh nhân, khử trùng các vật dụng cá nhân và các bề mặt thường xuyên có thể giảm thiểu nguy cơ lây lan của bệnh tay chân miệng.

Hướng dẫn cách phòng ngừa lây nhiễm tay chân miệng

Để phòng ngừa bệnh tay chân miệng hiệu quả, người dân cần có ý thức giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ bằng việc thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, nhất là sau khi thay quần áo, tã lót, sau khi tiếp xúc phân, nước bọt. Rửa sạch đồ chơi, sản nhà bằng cloramin B. Cách ly trẻ bệnh trong vòng 7 – 10 ngày từ khi khởi phát.

Ngoài ra, phương pháp phòng bệnh chủ động, hiệu quả nhất vẫn là tiêm phòng vắc xin. Vắc xin tay chân miệng được cấp phép lưu hành tại Việt Nam là vắc xin bất hoạt, tiêm cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi – lứa tuổi dễ bị ảnh hưởng nhất bởi bệnh. Nghiên cứu khoa học được công bố trên tạp chí y khoa danh tiếng quốc tế The Lancet đã chứng minh rằng loại vắc xin này đạt hiệu quả bảo vệ tới 96,8%. Không chỉ tạo hàng rào miễn dịch vượt trội, vắc xin còn đảm bảo an toàn và giúp trẻ duy trì khả năng phòng bệnh tốt trong thời gian dài.

Đặc biệt, vắc xin có tác dụng bảo vệ mạnh mẽ trước Enterovirus 71 (EV71), loại virus nguy hiểm chủ yếu gây ra các đợt dịch tay chân miệng gần đây, thường dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, viêm cơ tim hoặc phù phổi cấp. Việc triển khai chủ động tiêm ngừa không chỉ giúp bảo vệ trẻ nhỏ khỏi những tác động nặng nề về sức khỏe mà còn góp phần ngăn chặn nguy cơ lây lan dịch bệnh trong cộng đồng.

Với hiệu quả và tính an toàn đã được khẳng định bởi các nghiên cứu khoa học, đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc phòng ngừa tay chân miệng – một căn bệnh tưởng chừng quen thuộc nhưng vẫn luôn đe dọa sức khỏe trẻ em trong mỗi mùa dịch. Cha mẹ cần lưu ý tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch để chủ động bảo vệ con yêu trước nguy cơ từ bệnh lý nguy hiểm này.

Nguồn: Trung tâm VNVC Việt Nam