Chung tay vì trẻ sinh non – Hành trình khởi đầu mong manh cần thêm sự nâng đỡ

Việc đồng hành đúng cách của gia đình và y tế sẽ giúp trẻ vượt qua những tuần đầu mong manh, đạt đà phát triển vững vàng hơn trong tương lai.

1. Sinh non là gì?

Sinh non hay đẻ non là khi trẻ được sinh ra ở tuổi thai từ 22 tuần đến trước 37 tuần. 

2. Vấn đề sức khỏe thường gặp ở trẻ sinh non

• Chức năng phổi chưa trưởng thành nên dễ bị suy hô hấp sau sinh và tử vong.
• Hệ miễn dịch yếu làm tăng khả năng nhiễm trùng như nhiễm trùng huyết, viêm phổi …
• Rối loạn thân nhiệt: Trẻ dễ bị hạ thân nhiệt do thiếu lớp mỡ dưới da, do trung tâm điều nhiệt trung ương chưa hoàn thiện. Hạ thân nhiệt làm tăng nguy cơ tử vong chu sinh.
• Rối loạn tiêu hóa: Trẻ hay bị nôn trớ, tiêu chảy, đau bụng, bú kém, trào ngược dạ dày-thực quản… Viêm ruột hoại tử là một biến chứng nguy hiểm có thể gặp ở những trẻ non tháng.
• Bệnh lý võng mạc trẻ sinh non.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tâm thần trong tương lai: Trẻ có thể mắc phải các di chứng thần kinh tiềm ẩn hoặc nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ trong tương lai. Bên cạnh đó, trẻ cũng dễ mắc các khiếm khuyết bẩm sinh như mù, điếc, bệnh tim bẩm sinh…

3. Chăm sóc, theo dõi trẻ sinh non tại bệnh viện

• Đánh giá và theo dõi sát tình trạng hô hấp của trẻ.
• Thực hiện các biện pháp phòng ngừa hạ thân nhiệt.
• Chăm sóc dinh dưỡng, ưu tiên nuôi dưỡng bằng sữa mẹ.
• Đảm bảo tiêu chuẩn vô khuẩn trong chăm sóc và điều trị

4. Tiêu chuẩn xuất viện với trẻ sinh non

• Da hồng hào, có khả năng bú mẹ hoặc ăn đủ lượng sữa mà không bị suy hô hấp;
• Tăng 10 - 15g trọng lượng cơ thể mỗi ngày trong 3 ngày liên tiếp;
• Thân nhiệt ổn định với nhiệt độ phòng;
• Trẻ không có cơn ngừng thở nặng và nhịp tim chậm trong 5 ngày
• Mẹ hoặc người nuôi dưỡng được hướng dẫn, có khả năng tự thực hiện việc chăm sóc trẻ;
• Hẹn tái khám mỗi tháng một lần trong 3 tháng đầu. Sau đó tái khám mỗi 3 tháng/lần trong năm đầu tiên.

5. Chăm sóc, theo dõi trẻ sinh non tại nhà

- Theo dõi trẻ: luôn chủ động theo dõi các dấu hiệu ở con, như nhịp thở, màu sắc da, tri giác, thân nhiệt, …, nếu chẳng may xuất hiện các bất thường ở trẻ thì cần đưa trẻ đến bệnh viện sớm

- Cho trẻ ăn: chuẩn bị nguồn sữa mẹ tốt nhất, vì trong sữa mẹ có chứa các protein và kháng thể giúp tăng cường phản ứng miễn dịch của trẻ, chống nhiễm trùng, lượng sữa mẹ cần cho trẻ mỗi ngày có thể lên đến 140 – 160ml/kg cân nặng/ngày.

• Cho trẻ ngủ: Trẻ sẽ tăng trưởng trong lúc ngủ, do đó trẻ cần được ngủ ngon yên tĩnh trong nhiều giờ mỗi ngày (16 – 20 giờ/ngày), sau mỗi cữ sữa.
• Tiêm phòng

- Trẻ sẽ được tiêm mũi vaccine viêm gan siêu vi B (VGSV B) và lao (BCG) trong những ngày đầu sau sinh theo khuyến cáo của Chương trình Tiêm chủng Mở rộng.

- Trẻ có cân nặng dưới 2.000 gram: Trẻ sẽ được tiêm vaccine BCG khi cân nặng đạt ≥ 2.000 gram và sức khỏe ổn định.

- Đối với vaccine VGSV B:
+ Nếu trẻ sinh non có cân nặng từ 1.000 – 2.000 gram và mẹ nhiễm viêm gan siêu vi B, trẻ có thể được tiêm mũi vaccine VGSV B sớm sau sinh để phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con.
+ Việc tiêm sẽ được nhân viên y tế đánh giá và chỉ định tùy theo tình trạng sức khỏe của trẻ.

Ngoài ra, cần phải tiêm phòng các mũi vaccine còn lại như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib, phế cầu,… Có thể tiêm theo lịch thông thường dựa trên tháng tuổi của trẻ.

• Tắm cho trẻ ít nhất 3 – 4 lần/tuần bằng khăn mềm với nước sạch đủ ấm, không nóng, khoảng 37 – 38 độ C và sữa tắm “pH trung tính” dành cho trẻ sơ sinh, nên tránh tắm cho bé sơ sinh quá nhiều lần vì sẽ làm bé bị khô da..
• Bổ sung vitamin: trẻ sinh non bú sữa mẹ cần bổ sung thêm vitamin:

• Vitamin D: 400 – 800 đơn vị/ngày.
• Sắt: 2 – 4 mg/kg/ngày từ sau tuần thứ 2.

• Chăm sóc rốn: Giữ cuống rốn của trẻ sạch sẽ và khô ráo vì đây là vị trí rất dễ nhiễm trùng. Việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp cuống rốn rụng nhanh và an toàn hơn. Không tự ý bôi thuốc hoặc che phủ rốn khi không cần thiết, trừ khi có chỉ định của nhân viên y tế.
• Tắm nắng: Tắm nắng giúp trẻ tổng hợp vitamin D từ ánh sáng mặt trời. Thời điểm tắm nắng tốt nhất là trước 9 giờ sáng, mỗi lần khoảng 10–15 phút. Khi tắm nắng, cần để lộ vùng da tay, chân của trẻ và tránh để ánh nắng chiếu trực tiếp vào mắt.

6. Dấu hiệu nguy hiểm cần đưa trẻ đi cơ sở y tế khám

• Vàng da nhiều tăng nhanh
• Ngủ nhiều khó thức dậy
• Trẻ bú kém, khó thở, quanh môi, mắt hoặc miệng bị xanh tái.
• Sốt hoặc hạ thân nhiệt,
• Không tiểu > 12 giờ, không đại tiện > 4 ngày hoặc tiêu phân đen, có máu...

Như vậy, khi chăm sóc và dinh dưỡng cho trẻ sinh non tại nhà, cha mẹ cần lưu ý nhiều hơn, bởi cơ thể trẻ còn rất yếu, các cơ quan chưa hoàn thiện hết, rất dễ có nguy cơ bệnh tật và biến chứng. Chế độ chăm sóc đặc biệt cho trẻ sinh non sẽ giúp trẻ thích nghi và phát triển tốt như trẻ sinh đủ tháng bình thường.