Chikungunya – Cảnh báo bệnh do muỗi vằn đang gia tăng toàn cầu, Việt Nam cần cảnh giác

1. Bệnh Chikungunya là gì?

Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra, lây qua muỗi Aedes (thường là muỗi vằn – tác nhân của sốt xuất huyết). Muỗi đốt chủ yếu ban ngày, hoạt động mạnh sáng sớm và chiều muộn. Người bệnh thường sốt cấp tính, sau đó có thể viêm đa khớp mạn tính kéo dài hàng tháng, gây hạn chế vận động.

Muỗi vằn Aedes là trung gian truyền bệnh Chikungunya sang người.

Bệnh được phát hiện lần đầu ở Tanzania năm 1952, nay xuất hiện tại nhiều nước nhiệt đới, cận nhiệt đới. WHO thống kê đến tháng 7/2025 đã có 240.000 ca mắc ở 16 quốc gia thuộc châu Mỹ, châu Phi, châu Á, châu Âu.

2. Ai dễ mắc bệnh?

Bất kỳ ai bị muỗi nhiễm đốt đều có nguy cơ. Nhóm dễ bị nặng gồm trẻ sơ sinh, người trên 65 tuổi, người có bệnh nền. Môi trường nước đọng, khu dân cư đông đúc, vệ sinh kém, mùa mưa và di chuyển đến vùng dịch làm tăng nguy cơ.

3. Triệu chứng điển hình

• Sốt cao đột ngột trên 38,5°C, có thể kèm phát ban.

• Đau khớp, sưng khớp, nhức cơ, mệt mỏi, đau đầu, cứng khớp.

• Triệu chứng xuất hiện sau 2-12 ngày, kéo dài 2-7 ngày; người cao tuổi có thể đau khớp hàng tuần đến hàng tháng.

4. Đặc điểm và chẩn đoán

Sau khi khỏi bệnh, người bệnh có miễn dịch với Chikungunya. Tỷ lệ tử vong khoảng 1/1000. Chẩn đoán dựa triệu chứng kết hợp xét nghiệm RT-PCR (5-7 ngày đầu) hoặc xét nghiệm kháng thể IgM/IgG. Quan trọng là phân biệt với sốt xuất huyết, Zika.

5. Điều trị

Chưa có thuốc đặc hiệu. Điều trị chủ yếu giảm triệu chứng: nghỉ ngơi, uống nhiều nước, ăn rau quả, vitamin, thuốc hạ sốt, giảm đau khớp. Không tự ý dùng aspirin, thuốc chống viêm khi chưa loại trừ sốt xuất huyết.

6. Phòng bệnh

• Vệ sinh môi trường, loại bỏ nước đọng, thu gom vật chứa nước như chai lọ, lốp xe,…

• Diệt muỗi, diệt lăng quăng bằng hóa chất, thả cá vào bể chứa, đậy kín bể nước.

• Tránh muỗi đốt: ngủ màn cả ban ngày, mặc quần áo dài, dùng tinh dầu, kem chống muỗi, lưới chắn cửa.

• Tăng cường sức đề kháng: ăn uống khoa học, tập luyện thể dục, điều trị bệnh nền.

• Theo dõi sức khỏe sau khi đi từ vùng dịch, đến cơ sở y tế khi sốt, đau khớp.

• Hạn chế du lịch vùng dịch, tăng giám sát tại cửa khẩu.

• Vắc-xin: FDA Mỹ đã phê duyệt vắc-xin IXCHIQ (cuối 2023) cho người lớn nguy cơ cao nhưng chưa phổ biến rộng.

7. Phân biệt với sốt xuất huyết

• Tỷ lệ mắc: Chikungunya 75% người nhiễm phát bệnh, sốt xuất huyết 25%.

• Ủ bệnh: Chikungunya 1-12 ngày, sốt xuất huyết 3-7 ngày.

• Triệu chứng: Chikungunya thường đau, sưng nhiều khớp nhỏ; sốt xuất huyết đau cơ lưng, tay chân.

• Xét nghiệm: Sốt xuất huyết giảm tiểu cầu nhiều hơn.

• Biến chứng: Chikungunya hiếm khi thần kinh, 5-10% viêm khớp mạn; sốt xuất huyết nặng có thể sốc, suy tạng, tử vong cao hơn

8. Khuyến cáo của Bệnh viện Đa khoa Trung ương Quảng Nam

Bệnh viện luôn sẵn sàng khám, tư vấn, điều trị các bệnh truyền nhiễm. Người dân cần chủ động phòng ngừa, tương tác qua fanpage hoặc đến trực tiếp: thôn Nam Sơn, xã Núi Thành, TP Đà Nẵng để được hỗ trợ.

Tin bài: Khoa Huân - Tổ CTXH

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Y tế (2025), “Bộ Y tế thông tin về bệnh gây đau, viêm khớp do lây từ muỗi Aedes”, Cổng thông tin điện tử

2. European Centre for Disease Prevention and Control (July, 2025) “Chikungunya virus disease worldwide overview”

3. European Centre for Disease Prevention and Control (July, 2025), “Chikungunya virus disease risk assessment for mainland EU/EEA”

4. Zemichael Gizaw , Eunice Salubi , Alain Pietroniro, Corinne J Schuster-Wallace  (2024), “Impacts of climate change on water-related mosquito-borne diseases in temperate regions: A systematic review of literature and meta-analysis”, National Library of Medicine.